Ανασκόπηση 2024
Το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στο “Take Back the City”, το newsletter μας όπου εκτός από αρθρογραφία βρίσκετε διάφορα links για τις πόλεις του κόσμου και τη ζωή μας σε αυτές.
Στην περσινή ανασκόπηση, έκανα τρεις προβλέψεις που αποδείχτηκαν, έστω σε ένα βαθμό, εύστοχες. Οι νέες δημοτικές αρχές δεν επιδεικνύουν την απαραίτητη δυναμική για την υλοποίηση ριζικών αλλαγών. Η καθημερινότητα στη Θεσσαλονίκη μάλλον έχει βελτιωθεί, ενώ στην Αθήνα παρατηρείται επιδείνωση. Ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός πολιτών, αν και ακόμα ανεπαρκής, στρέφεται στη χρήση πατινιών και ποδηλάτων για τις μετακινήσεις του. Ωστόσο, το στοιχείο που εμπνέει τη μεγαλύτερη αισιοδοξία είναι η εντεινόμενη κινητοποίηση των πολιτών. Τι άλλο μας έφερε το 2024;
Στεγαστική Κρίση
Το 2024, το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα έπεσε στο ιστορικό χαμηλό του 69.6%, καθώς απαιτούνται πλέον μισθοί 11.5 ετών για την απόκτηση ενός διαμερίσματος μόλις 60 τ.μ.. Οι 17.000 χρυσές βίζες που εκδόθηκαν την τελευταία δεκαετία και τα περίπου 170.000 Airbnb ασκούν ασφυκτική πίεση στην αγορά ακινήτων.
Η κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης, ανακοίνωσε νέα μέτρα με προϋπολογισμό άνω των 2,4 δισ. ευρώ. Παράλληλα, αύξησε το ελάχιστο όριο επένδυσης για τη Golden Visa στις 800.000 ευρώ, περιόρισε τα νέα Airbnb σε συγκεκριμένες περιοχές και παρείχε φορολογικά κίνητρα για τη μετατροπή βραχυπρόθεσμων μισθώσεων σε μακροπρόθεσμες. Ωστόσο, η ουσιαστική λύση είναι μία: η δημιουργία περισσότερων κατοικιών.
Η κοινωνία μας δεν φαίνεται να έχει κατανοήσει ή αξιολογήσει επαρκώς τη σημασία αυτού του γεγονότος. Ένδειξη αποτελεί το ισχυρό κίνημα NIMBY που εμφανίζεται από όλες τις πλευρές. Οι αντιπαραθέσεις σχετικά με τον ΝΟΚ, την κατεδάφιση ιστορικών κτιρίων και τις νέες κατασκευές σε περιοχές όπως η Κηφισιά, διαθέτουν όλες βάσιμα επιχειρήματα. Ωστόσο, η γενικευμένη αντίσταση στη νέα δόμηση παρεμποδίζει την αναγκαία αύξηση της προσφοράς κατοικιών, σε μια περίοδο που είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Είναι επιτακτική ανάγκη να ανοίξει ένας διάλογος σχετικά με τις προτεραιότητες μας ως κοινωνία και τα σωστά μέτρα για να τις υποστηρίξουμε.
Βιώσιμη αστική κινητικότητα
Το 2024, για τα ελληνικά δεδομένα, αποτέλεσε μια αξιοσημείωτη χρονιά για τη βιώσιμη κινητικότητα, με κορυφαίο γεγονός την έναρξη λειτουργίας του μετρό Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, 250 ηλεκτρικά λεωφορεία κυκλοφορούν πλέον στους δρόμους Αθήνας και Θεσσαλονίκης, ενώ οι εταιρείες κοινόχρηστων πατινιών και ποδηλάτων δείχνουν ξανά ενδιαφέρον για τη χώρα μας. Το πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά» συνεχίζει να εξαντλεί ταχύτατα τα διαθέσιμα κονδύλια επιβεβαιώνοντας την ωρίμανση της ζήτησης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Από την 1η Ιουλίου 2024 εφαρμόστηκε η ηλεκτρονική βεβαίωση τροχονομικών παραβάσεων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, και περιμένουμε την έναρξη λειτουργίας 1.000 καμερών ελέγχου κυκλοφορίας στους δρόμους της πρωτεύουσας. Τέλος, περιμένουμε και τον νέο Κ.Ο.Κ. που ακούγεται πως θα φέρει μαζί του το όριο 30χλμ./ώρα για τους δρόμους των πόλεων μας.
Η πρόοδος αυτή δεν πηγάζει από ένα ολοκληρωμένο όραμα, αλλά από την κρισιμότητα της κατάστασης στους δρόμους μας. Η μέση ταχύτητα κίνησης στην Αθήνας δεν ξεπερνά τα 18 χλμ./ώρα, με την κυκλοφοριακή συμφόρηση να επεκτείνεται ακόμη και στην Αττική Οδό. Τα τροχαία ατυχήματα κλιμακώνονται, με έναν στους τέσσερις οδηγούς να παραβιάζει τον Κ.Ο.Κ., ενώ τα λεωφορεία, με μέσο όρο ηλικίας τα 19 έτη (έναντι 13 στην υπόλοιπη Ευρώπη), βρίσκονται σε τραγική κατάσταση.
Κλιματική Ευπάθεια
Η Αθήνα αντιμετώπισε τον πιο καυτό Ιούνιο από το 1860, με τις θερμοκρασίες σε ορισμένες περιοχές να αγγίζουν τους 60°C. Οι ανισότητες μεταξύ των περιοχών ήταν εμφανείς, καθώς τα δυτικά προάστια κατέγραψαν θερμοκρασίες έως και 8°C υψηλότερες από τα βόρεια. Η Αττική έχασε το ένα τρίτο των δασών της την τελευταία οκταετία, ενώ τον Ιούνιο δεν έπεσε ούτε σταγόνα βροχής στην πόλη και τα αποθέματα νερού επαρκούν μόλις για 3-4 χρόνια. Η έκθεση της Cushman & Wakefield ανέδειξε την Αθήνα ως την πλέον ευάλωτη πόλη της Ευρώπης στη θερμότητα.
Κατά τους χειμερινούς μήνες, οι πόλεις μας αντιμετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις. Τις νυχτερινές ώρες, η ατμοσφαιρική ρύπανση κορυφώνεται, με το 50% των συγκεντρώσεων ρύπων να προέρχεται από τζάκια και το υπόλοιπο από θέρμανση με καύση ορυκτών καυσίμων. Στην Ελλάδα, ο Πειραιάς, η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Λάρισα και ο Βόλος ξεπερνούν τα επιτρεπόμενα όρια συγκέντρωσης μικροσωματιδίων.
Προσωπική ανασκόπηση
Δεν ξέρω αν το έχετε παρατηρήσει αλλά το τελευταίο 6μηνο τα γράμματα που σας στέλνω έχουν γίνει εκτενέστερα και απαιτούν περισσότερο χρόνο προετοιμασίας. Αυτή η αλλαγή είναι σκόπιμη, καθώς αποφάσισα να μην αναλάβω κάποια άλλη πλήρη απασχόληση και να επικεντρωθώ στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων μου που σχετίζονται με τις πόλεις.
Στο Take Back the City φτάσαμε τα 94 γράμματα και το 2024 αυξήσαμε τις προβολές του 119% σε σχέση με το 2023. Είχα επίσης την ευκαιρία να παρουσιάσω τις ιδέες μας και σε διάφορες εκδηλώσεις και μέσα (Ten Million Hands Podcast, GetElectric, TEDx Panteion, TEDx Lamia, Capital.gr, TEDx Athens, Hearth Summit Athens, “Climate Challenges” ΕΕΠΦ Προστασία της Φύσης, Startup Pirate).
Μέσα στο 2024, ιδρύθηκαν επίσημα και οι Astylab και Astylab Ventures. Στην πρώτη μας χρονιά, πετύχαμε τα εξής:
Η ψηφιακή συζήτηση που διοργανώσαμε για το Airbnb αναγνωρίστηκε από το Computational Democracy Project
Διοργανώσαμε 4 meetups με 250 συμμετέχοντες
Ξεκινήσαμε τη χαρτογράφηση του οικοσυστήματος αστικής καινοτομίας με ένα ερωτηματολόγιο και τη δημιουργίας μιας ανοιχτής βάσης με όλες τις ομάδες και τα άτομα που δραστηριοποιούνται σε αυτό.
Ξεκινήσαμε το Data for Greece, μια πρωτοβουλία που στοχεύει στην παροχή δεδομένων και πληροφοριών για την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Ελλάδας.
Μέσα από συζητήσεις με 60 άτομα από διάφορους τομείς, όπως η κοινωνία των πολιτών, οι δήμοι, η τεχνολογία και η έρευνα, αποκτήσαμε βαθύτερη κατανόηση των προκλήσεων και των ευκαιριών στο αστικό περιβάλλον. Αυτή η διαδικασία συνέβαλε στην αποσαφήνιση του στόχου της Astylab, που είναι η οικοδόμηση της κοινότητας και η ενίσχυση των δυνατοτήτων του οικοσυστήματος αστικής καινοτομίας.
Μέσω του δικτύου αγγέλων επενδυτών της Astylab Ventures, πραγματοποιήσαμε επενδύσεις συνολικής αξίας 850.000 ευρώ σε εταιρείες που α) καθιστούν φθηνότερη την παροχή έξυπνης στάθμευσης ποδηλάτων (MOSA), β) επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση στον κατασκευαστικό τομέα (Circuland) και γ) βελτιώνουν τη σχέση των πολιτών με την πόλη τους σε 85 δήμους (Novoville).
2025: Από τη Διαμαρτυρία στη Συν-δημιουργία;
Καθώς μπαίνουμε στο 2025, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε – από την προσιτή στέγαση μέχρι την κλιματική ανθεκτικότητα – μπορεί να φαίνονται συντριπτικές. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτά τα προβλήματα είναι κοινά σε παγκόσμιο επίπεδο και πολλές πόλεις έχουν ήδη βρει αποτελεσματικές λύσεις. Υπάρχουν παραδείγματα επιτυχημένων πρωτοβουλιών που μπορούμε να προσαρμόσουμε στα δικά μας δεδομένα και ανάγκες.
Η περίπτωσή μας παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, καθώς δεν μπορούμε να βασιστούμε σε άμεσες «από πάνω προς τα κάτω» παρεμβάσεις. Παρ' όλα αυτά, υπάρχει ελπίδα. Οι πρωτοβουλίες πολιτών μπορούν να φέρουν απτά αποτελέσματα, με ιδιαίτερα ελπιδοφόρες εκείνες που αξιοποιούν τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών. Χρειαζόμαστε ένα κίνημα "civic hacking", οι πρώτοι σπόροι έχουν ήδη μπει.
Επιπλέον, είναι απαραίτητο να εμπλουτίσουμε τον δημόσιο διάλογο με αισιοδοξία, καινοτομία, πραγματισμό και τόλμη. Η καταγραφή και ανάλυση των προβλημάτων μας είναι σημαντική, και τα συναισθήματα προβληματισμού, θυμού ή απογοήτευσης είναι απολύτως δικαιολογημένα. Ωστόσο, πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από αυτά και να εστιάσουμε περισσότερο στην εύρεση λύσεων. Ξεκινήστε σήμερα - είτε συμμετέχοντας σε μια τοπική ομάδα, είτε υποστηρίζοντας πρωτοβουλίες όπως η Astylab και αυτό το newsletter, είτε απλά μοιράζοντας τη γνώση σας με άλλους.
Είμαι σίγουρος πως μπορούμε να τα καταφέρουμε. Αλλά και να μην τα καταφέρουμε, θα περάσουμε καλά, θα νιώθουμε καλά και θα μάθουμε πολλά. Προσωπικά, δεν θέλω πολλά παραπάνω από τη ζωή μου.
