Οι Κρυφές Αλήθειες της Μετακίνησης με το Αυτοκίνητο
Τον Σεπτέμβριο βρεθήκαμε στη Λαμία για το TEDx της πόλης και μιλήσαμε για τα αγαπημένα μας αυτοκίνητα και τη σχέση μας με αυτά. Μπορείτε να βρείτε τις υπόλοιπες ομιλίες της διοργάνωσης με θεματική τις πόλεις, εδώ. Μπορείτε επίσης να βρείτε παρακάτω το κείμενο της ομιλίας με χρήσιμα links.
Οι Κρυφές Αλήθειες της Μετακίνησης με το Αυτοκίνητο
Θέλω να σας παρουσιάσω 3 σετ προτάσεων. Μπορείτε να σηκώσετε το χέρι σας γνέψετε το κεφάλι σας όταν συμφωνείτε με αυτό που ακούτε διαβάζετε.
Πρώτο:
“Αν κάποιος αφήσει τα πράγματά του στο δρόμο και του τα κλέψουν, φταίει ο ίδιος που τα άφησε εκεί και δεν πρέπει να περιμένουμε από την αστυνομία να κάνει κάτι.”
“Αν κάποιος αφήσει το αυτοκίνητό του στο δρόμο και του το κλέψουν, φταίει ο ίδιος που το άφησε εκεί και δεν πρέπει να περιμένουμε από την αστυνομία να κάνει κάτι.”
Δεύτερο:
“Ο κίνδυνος είναι φυσικό και αναπόσπαστο κομμάτι της εργασίας και οποιοσδήποτε εργάζεται πρέπει να αποδεχθεί ότι μπορεί να τραυματιστεί σοβαρά.”
“Ο κίνδυνος είναι φυσικό και αναπόσπαστο κομμάτι της οδήγησης και όποιος οδηγεί πρέπει να αποδεχθεί ότι μπορεί να τραυματιστεί σοβαρά.”
Τρίτο:
“Οι άνθρωποι δεν πρέπει να καπνίζουν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές όπου άλλοι άνθρωποι πρέπει να αναπνέουν τις αναθυμιάσεις των τσιγάρων.”
“Οι άνθρωποι δεν πρέπει να οδηγούν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές όπου άλλοι άνθρωποι πρέπει να αναπνέουν τα καυσαέρια των αυτοκινήτων.”
Αυτές οι ερωτήσεις είναι από μια έρευνα του Ian Walker στο πανεπιστήμιο του Swansea. Και εκεί, όπως και για εσάς τώρα, οι απαντήσεις ήταν πολύ διαφορετικές παρότι η ουσία ήταν η ίδια και απλά άλλαζαν 1-2 λέξεις. Τι μας κάνει να απαντάμε διαφορετικά αυτές τις ερωτήσεις; Η σύντομη εκδοχή είναι η εξής: είμαστε αυτοκινητοκέφαλοι.
Όχι μόνο όσοι οδηγούμε επειδή προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε κάποιες επιλογές μας. Όλοι κάνουμε το ίδιο. Αυτό συμβαίνει επειδή όλοι μας έχουμε μεγαλώσει σε έναν κόσμο όπου το αυτοκίνητο είναι Βασιλιάς. Το μήνυμα αυτό ενισχύεται αμέτρητες φορές μέσα στην ημέρα μας.
Γνωρίζουμε μόνο έναν κόσμο όπου το αυτοκίνητο έρχεται πρώτο. Για το οποίο σταματάμε ακόμα και στις διαβάσεις. Μεγαλώνοντας μέσα σε αυτό το περιβάλλον, οι άνθρωποι εσωτερικεύουν την ιδέα ότι η γρήγορη, ανεμπόδιστη, σχεδόν χωρίς συνέπειες οδήγηση είναι φυσιολογική και, επιπλέον, οι άνθρωποι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι αυτός πρέπει να είναι ο σωστός τρόπος των πραγμάτων. Δηλαδή η κατάσταση αυτή δεν μας εξηγεί απλά πώς είναι ο κόσμος σήμερα, αλλά μας υποδεικνύει πώς πρέπει να είναι. Αυτό εξηγεί πολλές αποφάσεις σχεδιασμού και πολιτικής και σκοτώνει την αλλαγή γιατί όσοι μεγαλώνουμε σε αυτόν τον κόσμο, πιστεύουμε ασυνείδητα ότι δεν μπορεί να αλλάξει.
Το αυτοκίνητο έχει λοιπόν εποικίσει το μυαλό μας και μας κάνει να εφαρμόζουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά όταν σκεφτόμαστε για αυτό και την οδήγηση. Ο αντίκτυπος αυτού του γεγονότος στις πόλεις μας είναι τεράστιος. Τροχαία, πρόωροι θάνατοι από ατμοσφαιρική ρύπανση & παθητικό τρόπο ζωής, υπερβολική ταχύτητα, αντικοινωνικά παρκαρίσματα, διαρκής κίνηση, προτεραιότητα έναντι των πεζών, φασαρία, οικονομική πίεση.
Θέλω σήμερα να σας παρουσιάσω κάποιες από τις κρυφές αλήθειες της σχέσης μας με το αυτοκίνητο με την ελπίδα πως το φως που θα ρίξουμε πάνω τους θα μας κάνουν να πάρουμε διαφορετικές αποφάσεις στο μέλλον.
Κρυφή Αλήθεια #1 - Η γλώσσα μας είναι αυτοκινητοκεντρική
Η γλώσσα είναι ένα εργαλείο που μας επιτρέπει να εκφράζουμε τις σκέψεις και τις ιδέες μας και ο τρόπος που τη χρησιμοποιούμε αποκαλύπτει πολλά για τις υποκείμενες σκέψεις και απόψεις μας. Ίσως υπάρχει και η αντίθετη δράση όπου η ίδια η γλώσσα παίζει ρόλο στο πώς βιώνουμε τον κόσμο και συνεπώς στη διαμόρφωση της σκέψης μας. Η επιλογή των λέξεων, ο τόνος, και η δομή των προτάσεων που χρησιμοποιούμε μπορούν όλα να μεταφέρουν διαφορετικές έννοιες και συναισθήματα.
Πάρτε για παράδειγμα τον τίτλο του παραπάνω άρθρου. Πόσα άρθρα έχετε δει που περιγράφουν τα τροχαία εγκλήματα ή την κίνηση ρίχνοντας την ευθύνη στα αυτοκίνητα και όχι στους οδηγούς, τους πεζούς, τους δρόμους ή τον καιρό;
Όταν σταματάμε την κίνηση σε κάποιον δρόμο, ας πούμε για το Μαραθώνιο, λέμε ότι ο δρόμος είναι «κλειστός». Για ποιον; Για τα αυτοκίνητα. Για τους ανθρώπους όμως ο δρόμος είναι όσο πιο ανοιχτός θα τον βρουν ποτέ.
Μιλάμε για «ευάλωτους χρήστες του δρόμου», αλλά ευάλωτοι έγιναν όταν αφήσαμε οχήματα 2 τόνων να κυκλοφορούν με αυτές τις ταχύτητες στις πόλεις μας.
Μιλάμε για την «κίνηση» λες και είναι κάποιο φυσικό φαινόμενο, και όχι πρόβλημα και αποτέλεσμα του αυτοκινήτου του οποίου επιλέξαμε για να κολλήσουμε σε αυτή και μας φταίνε μόνοι οι υπόλοιποι που είναι στο δρόμο και ποτέ ο εαυτός μας. Όμως δεν υπάρχει κίνηση, εμείς είμαστε η κίνηση.
Κρυφή Αλήθεια #2 - Δεν υπάρχουν ατυχήματα
Ξέρετε τι δήλωσε ο υπεύθυνος οδηγός αυτού το τροχαίου; “Δεν φανταζόμουν ότι θα μου τύχαινε τέτοιο πράγμα”.
Θύμα της τύχης, και ας πήγαινε με 125 χλμ. Σαν να μην ήταν καν εκεί. H λέξη "ατύχημα" είναι μια μαγική λέξη. Μαθαίνουμε από παιδιά να την χρησιμοποιούμε για να αποποιηθούμε της ευθύνης μας. Αυτός ο ορισμός των τροχαίων ως ατυχήματα, μας επιτρέπει να αγνοούμε τη ζημιά, να αποφεύγουμε να προλαμβάνουμε πράγματα που θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε. Έρχεται όταν είμαστε μεθυσμένοι, τρέχουμε, ανεβαίνουμε στο πεζοδρόμιο να μας δώσει θαλπωρή, να μας πει πως δεν φταίμε εμείς. Απλά έγινε. Ήταν η άτυχη στιγμή.
Όμως δεν υπάρχουν ατυχήματα. Υπάρχουν ανεύθυνοι, επιπόλαιοι, αντικοινωνικοί οδηγοί ασχέτως οχήματος. Ακόμα πιο σημαντικά, υπάρχουν κακά σχεδιασμένοι δρόμοι στους οποίους συμβαίνουν περισσότερα και σημαντικότερα συμβάντα από έναν καλά σχεδιασμένο δρόμο και είναι ξεκάθαρο από οποιαδήποτε χώρα έχει πάρει το θέμα σοβαρά πως τα μεγάλα οφέλη έρχονται από τον αστικό σχεδιασμό. Αν κάποιος φοβάται πως θα γρατζουνίσει το αυτοκίνητο του, δεν τρέχει. Αν κάποιος ξέρει πως θα έρθει το πρόστιμο, δεν τρέχει. Αν κάποιος βρίσκει συνέχεια σαμαράκια, δεν τρέχει.
Ο θάνατος σε τροχαίο δεν είναι ούτε φυσικός, ούτε απαραίτητη συνθήκη. Είναι έγκλημα που σκοτώνει έναν συμπολίτη μας κάθε 14 ώρες. Κάθε χρόνο λοιπόν συμβαίνουν δέκα Τέμπη στους δρόμους μας, για τα οποία δεν παραιτείται κανείς, δε μιλάει κανείς, δεν εξοργίζεται κανείς.
Κρυφή Αλήθεια #3 - Δεν υπάρχει δωρεάν στάθμευση
Η χρήση μιας θέσης στάθμευσης ή ενός δρόμου, σε αντίθεση με το τι ορίζουμε ως δημόσια αγαθά, απαγορεύει τη ταυτόχρονη χρήση από κάποιον άλλον. Αυτό δεν μας απαγορεύει όμως να του συμπεριφερόμαστε σαν να ήταν.
Κάθε αυτοκίνητο που παρκάρουμε στους δρόμους μας χρειάζεται κατά μέσο όρο 12 τετραγωνικά μέτρα. Στη Αθήνα, για να νοικιάσω 12 τετραγωνικά ως άνθρωπος πρέπει να πληρώσω 120 ευρώ. Αλλά για το αυτοκίνητο μου αυτά τα τετραγωνικά είναι δωρεάν. Όχι επειδή όλοι έχουμε δωρεάν 12 τετραγωνικά δημοσίου χώρου να χρησιμοποιήσουμε για να τα κάνουμε ό,τι θέλουμε. Αν δεν έχεις αυτοκίνητο ατύχησες, δεν παίρνεις τίποτα.
Και φυσικά το πρόβλημα είναι τεράστιο. Στην Αθήνα τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα καταλαμβάνουν το 60% του ελεύθερου δημόσιου χώρου. Που ακριβώς να βάλουμε δέντρα, πεζοδρόμια, παιδικές χαρές;
Πρόσφατα υπολόγισα τα έσοδα του δήμου Αθηναίων αν χρέωνε τη στάθμευση σε τιμές αγοράς. Σε όρους αγοράς, η αξία των τετραγωνικών που παραχωρεί ο Δήμος στους μόνιμους κατοίκους είναι σχεδόν ένα δις ευρώ. Από αυτά εισπράτει τις 86.450€. Και από τους επισκέπτες του εισπράτει μόνο το 1% από τα σχεδόν 750 εκατομμύρια που θα μπορούσε. Όλος ο προϋπολογισμός της πόλης είναι λιγότερος από μισό δις. Τόσο επιδοτούμε κάθε χρόνο το αυτοκίνητο μόνο στην Αθήνα.
Κρυφή αλήθεια #4 - Το αυτοκίνητο δεν είναι σύμβολο ελευθερίας
Μία από τις ακρογωνιαίες αξίες της μυθολογίας του αυτοκίνητου είναι η ελευθερία. Το αυτοκίνητο απεικονίζεται να δίνει στον ιδιοκτήτη του την ελευθερία να πηγαίνει όπου θέλει, όποτε του αρέσει, να μεταφέρει ό,τι του αρέσει, χωρίς να χρειαστεί να σκεφτεί την προσωπική του ασφάλεια ή την έκθεση σε εξωτερικούς παράγοντες όπως ο καιρός. Αυτή η σύνδεση έχει ενισχυθεί περαιτέρω από τον διαφημιστικό κλάδο όπου τα αυτοκίνητα συνήθως απεικονίζονται να ταξιδεύουν με μεγάλες ταχύτητες σε άδειους δρόμους, κόντρα στο περιβάλλον τους, χωρίς να φαίνεται ούτε ένα άλλο όχημα. Δεν ξέρω πόσες φορές έχετε οδηγήσει σε τέτοιες συνθήκες.
Ερευνητές διαπίστωσαν ότι περίπου οι μισές διαφημίσεις αυτοκινήτων παρουσιάζουν επικίνδυνη οδηγική συμπεριφορά. Τα μηνύματα προσκαλούν τους οδηγούς να «κατακτήσουν τους δρόμους» με έναν «επιθετικό» και «κυριαρχικό» στόλο. Πωλούνται αυτοκίνητα με ονόματα όπως «Charger», «Demon» και «Ram» και μας λένε πως «μας αξίζει ένα αυτοκίνητο που μας συναρπάζει»
Τη δεκαετία του 1950, όταν δημιουργήθηκε αυτή η μυθολογία από την αμερικάνικη κουλτούρα με τις διαφημίσεις και το χόλυγουντ, η συσχέτιση του αυτοκινήτου με την ελευθερία ίσως και να είχε κάποια βάση. Ο κόσμος ήθελε να ζει σε προάστια εν μέσω Ψυχρού Πολέμου για να νιώθει περισσότερο ασφαλής από δυνητικές πυρηνικές επιθέσεις και οι δρόμοι ήταν ακόμα σχετικά άδειοι μιας και η ιδιοκτησία και χρήση ιδιωτικού αυτοκινήτου ήταν περιορισμένη.
Ο κόσμος μας όμως σήμερα είναι διαφορετικός από τότε. Έχοντας ορίσει πλέον ολόκληρο το δομημένο περιβάλλον μας γύρω από το αυτοκίνητο και αφήνοντας όλους τους υπόλοιπους τρόπους μετακίνησης στη μοίρα τους, η απόφαση του να το χρησιμοποιούμε δεν είναι πλέον επιλογή αλλά ανάγκη.
Πως ακριβώς είμαστε ελεύθεροι όταν δουλεύουμε μια από τις 5 ημέρες της εβδομάδας για να το συντηρούμε; Όταν είμαστε στο έλεος των τιμών της βενζίνης και των χρόνων των συνεργείων; Όταν είμαστε κολλημένοι στην κίνηση ή ψάχνουμε πάρκινγκ;
Ιδιαίτερη σημασία έχει και το ότι γενιές και γενιές παιδιών, συμπεριλαμβανομένης της δικής μου, μεγαλώνουν σε μια φούσκα όπου μεταφέρονται από το ένα σημείο στο άλλο μέσα σε ένα αυτοκίνητο, χωρίς καμία ευκαιρία να εξερευνήσουν τη γειτονιά τους, να συνδεθούν με το περιβάλλον τους και να έχουν δημιουργικές στιγμές παιχνιδιού. Δεν είναι τυχαίο πως η ίδια κουλτούρα όπου προβάλει το αυτοκίνητο ως το απόλυτο σύμβολο ελευθερίας, όταν το σενάριο επικεντρώνεται σε παιδιά ξαφνικά το μεταμορφώνει σε ποδήλατο. Δεν μπορεί να υπάρξει περιπέτεια και χαρά αλλιώς.
Κρυφή αλήθεια #5 - Όλοι έχουμε δικαίωμα στον δημόσιο χώρο
Δεν είναι φυσικά μόνο η σχέση μας με το αυτοκίνητο που είναι διαστρεβλωμένη αλλά και η σχέση μας με το περιβάλλον μας μέσα σε αυτό. Οι οδηγοί συχνά εκφράζουν έντονη αντιπάθεια προς τους ποδηλάτες ή τους πεζούς που διασχίζουν το δρόμο, η οποία μπορεί να φτάσει μέχρι και σε επιθετική συμπεριφορά.
Το 2019, μια ομάδα Αυστραλών ερευνητών κατέληξε σε ένα μάλλον εντυπωσιακό εύρημα: περίπου οι μισοί από τους μη ποδηλάτες που συμμετείχαν στην έρευνα έβλεπαν τους ποδηλάτες ως λιγότερο από ανθρώπους. Δηλαδή λιγότερο εξελιγμένους από τους ίδιους. Ειδικά όταν αυτοί φορούσαν κράνος και φανταχτερά ρούχα.
Αυτή η εχθρότητα πηγάζει από διάφορους παράγοντες: Οι οδηγοί θεωρούν ότι οι ποδηλάτες παραβιάζουν τους κανόνες του δρόμου, προκαλώντας θυμό και αίσθημα αδικίας. Και αισθάνονται δυσαρέσκεια επειδή νιώθουν πως χάνουν χώρο. Τα μέσα ενημέρωσης συχνά τροφοδοτούν την αντιπαράθεση μεταξύ οδηγών και ποδηλατών, παρουσιάζοντας τους ως αντίπαλες ομάδες. Και βλέπουμε “εκστρατείες ασφάλειας” που ενθαρρύνουν τα παιδιά να φορούν φωτεινά ρούχα ώστε να είναι ορατά στους δρόμους λες και θα φταίνε τα ίδια αν τα πατήσουν, επειδή δεν ντύνονται με τρόπο που να ταιριάζει στους οδηγούς.
Όμως οι ποδηλάτες, οι πεζοί και τα καρότσια είναι απλά άνθρωποι που έχουν επιλέξει έναν διαφορετικό τρόπο να κάνουν τις ίδιες μετακινήσεις που κάνουν και οι οδηγοί και αναγκαστικά, ελλείψει υποδομών, αναγκάζονται να χρησιμοποιούν τους ίδιους δρόμους με αυτούς. Δεν το προτιμάνε, πιστέψτε με.
Κρυφή αλήθεια #6 - Τα αυτοκίνητα δεν είναι ο πιο αποδοτικός τρόπος να μετακινούμαστε
Το αυτοκίνητο είναι ένα μεταλλικό κουτί δύο τόνων με την χειρότερη ενεργειακή απόδοση από κάθε άλλη επιλογή που μένει παρκαρισμένο το 98% της ζωής του. Η πρώτη αιτία θανάτου των παιδιών 5 έως 14 ετών παγκοσμίως. Από τους μεγαλύτερους ρυπαντές διοξειδίου του άνθρακα και ο μόνος που τα επίπεδα εκπομπών του αυξάνονται λόγω της αύξησης του μεγέθους τους. Ο νούμερο ένα ρυπαντής αέρα και θορύβου στις πόλεις μας.
Και η κατάσταση γίνεται χειρότερη. Το μέσο βάρος των αυτοκινήτων που πωλούνται στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά 21% μεταξύ 2001 και 2022. Στις ΗΠΑ, τα SUV και τα φορτηγά αποτελούν πάνω από το 75% των νέων πωλήσεων το 2024 σε σύγκριση με το 38% το 2009. Τα μεγαλύτερα οχήματα έχουν μεγαλύτερα τυφλά σημεία και είναι πιο επικίνδυνα για πεζούς και ποδηλάτες. Καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια, αυξάνοντας τις εκπομπές ρύπων. Προκαλούν ταχύτερη φθορά των ελαστικών, επιβαρύνοντας το περιβάλλον και την υγεία. Το αυξημένο βάρος καταστρέφει τους δρόμους ταχύτερα. Και φυσικά είναι ακριβότερα, αυξάνοντας το μέσο κόστος αγοράς τους.
Όλοι μας χρειαζόμαστε κάποιες φορές το αυτοκίνητο και κάποιοι από εμάς το χρειαζόμαστε και συνέχεια. Αλλά σίγουρα δεν το χρειαζόμαστε όσο το χρησιμοποιούμε και σίγουρα δεν χρειαζόμαστε ένα τανκ. Το 50% όλων των μετακινήσεων με αυτοκίνητο είναι μικρότερες από πέντε χιλιόμετρα και στο 90% αυτών είμαστε μόνοι μας μέσα σε αυτά. Για αυτές τις διαδρομές, ειδικά μέσα στα κέντρα των πόλεων με την κίνηση και την περιορισμένη στάθμευση, σχεδόν πάντα βγάζει περισσότερο νόημα να χρησιμοποιήσουμε κάποιο άλλο μέσο.
Κρυφή Αλήθεια #7 - Μπορούμε να σπάσουμε τις μεροληψίες μας
Προσωπικά, οδηγώ ίσως είκοσι ημέρες το χρόνο, δηλαδή όσες φορές χρειάζεται να είμαστε στο αυτοκίνητο ολόκληρη η οικογένεια μου για να καλύψουμε μια πιο μακρινή απόσταση. Τις υπόλοιπες διαδρομές τις καλύπτω με τα πόδια, το ποδήλατο, τα ΜΜΜ ή ένα ταξί. Ό,τι βγάζει νόημα ανάλογα με την περίσταση. Επιλέγω δηλαδή το σωστό εργαλείο για τη δουλειά.
Κάθε φορά που κάθομαι στη θέση του οδηγού όμως, πέφτω γρήγορα στις ίδιες συνήθειες - τη φαγούρα να πάω πιο γρήγορα, τον εκνευρισμό με τις καθυστερήσεις - συναισθήματα που δεν βιώνω πάνω στο ποδήλατο μου ή ως πεζός. Απλώς είμαι πιο ανυπόμονος άνθρωπος πίσω από το τιμόνι. Και φυσικά τότε είναι και η στιγμή που η ανυπομονησία μου είναι πιο επικίνδυνη. H επίδραση που έχουν τα αυτοκίνητα στους χαρακτήρες των ιδιοκτητών και των οδηγών τους, είναι μια συναρπαστική απεικόνιση του αξιώματος της διαφθορά της εξουσίας. Για τους περισσότερους από εμάς, ο έλεγχος ενός αυτοκινήτου στο δρόμο είναι το μεγαλύτερο κομμάτι εξουσίας που θα έχουμε ποτέ. Αμέσως μόλις γλιστρήσουμε πίσω από το τιμόνι, γινόμαστε ανώτεροι από τους μικρότερους, πιο αργούς και πιο ήσυχους χρήστες του δρόμου. Γινόμαστε επίσης ανώτεροι από τον κανονικό εαυτό μας. Διότι είμαστε παγιδευμένοι στο όνειρο των διαφημιστών αλλά ακόμα πιο σημαντικά και στα μηνύματα του περιβάλλοντος μας για το αυτοκίνητο ως τον απόλυτο προσωπικό χώρο, την απόλυτη έκφραση της ατομικότητας, το απόλυτο κλειδί της ελευθερίας.
Ο Peter Hitchens στο δοκίμιο του “The Great God ZiL” λέει όσα πρέπει να υποθούν πολύ καλύτερα από ότι θα μπορέσω εγώ ποτέ. Σε αυτό ρωτάει:
Πόσοι από εμάς μπορούν πραγματικά να πουν ότι δεν μεταμορφώνονται προς το χειρότερο παίρνοντας το τιμόνι ενός αυτοκινήτου, ειδικά μέσα στις πόλεις; Γιατί ένα αντικείμενο τόσο εχθρικό προς την ομορφιά, την υγεία και τη λογική έχει γίνει το θριαμβευτικό σύμβολο του σύγχρονου πολιτισμού μας; Εκτός από τα τσιγάρα, κανένα άλλο προϊόν, που χρησιμοποιείται σύμφωνα με τις οδηγίες των κατασκευαστών, δεν κάνει τόση ζημιά στους χρήστες του.
Πιστέψτε με, καταλαβαίνω απόλυτα πόσο δύσκολο είναι να σταματήσουμε να είμαστε αυτοκινητοκέφαλοι. Εγώ μπόρεσα να το κάνω μόνο αφού ήμουν αρκετά τυχερός να ζήσω σε μια γειτονιά που μου επέτρεπε να μετακινηθώ και να σκεφτώ διαφορετικά. Που τα πεζοδρόμια ήταν φαρδιά, τα λεωφορεία πάντα στην ώρα τους, τα κτίρια καθαρά και όμορφα. Αυτή δεν είναι μια λύση που μπορεί να εφαρμοστεί σε κλίμακα ώστε όλοι να δούμε τη σχέση μας με την πόλη μας διαφορετικά.
Μπορούμε όμως να αρχίσουμε να διεργαζόμαστε τις αντιδράσεις και τις επιλογές μας και να καταλαβαίνουμε πότε αυτές δεν βγάζουν νόημα ή δεν είναι αποτέλεσμα σκέψης. Μπορούμε να πιάνουμε τις μεροληψίες μας και να σχεδιάζουμε τις ζωές και το περιβάλλον μας με έναν τρόπο που τις αναγνωρίζουν και τις αποτρέπουν. Αν δεν τα καταφέρουμε, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να φτιάξουμε πόλεις στις οποίες θέλουμε και αξίζουμε να ζούμε. Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αλλάξουμε από πόλεις για αυτοκίνητα, σε πόλεις για ανθρώπους.
